Καρκίνος – Νεοπλασία: Βασικές γνώσεις
Ο καρκίνος ή όπως αλλιώς λέγεται και κακοήθεια, είναι μια παθολογική κατάσταση κατά την οποία υπάρχει μια ανώμαλη ανάπτυξη των κυττάρων. Περιγράφονται περισσότεροι από 100 τύποι καρκίνου, όπως καρκίνος του μαστού, του δέρματος, του παχέως εντέρου, του θυρεοειδούς, του πνεύμονα, του λεμφικού ιστού ή λεμφώματα και πολλοί άλλοι. Τα συμπτώματα ποικίλλουν ανάλογα με τον τύπο της νεοπλασίας. Η θεραπεία του καρκίνου περιλαμβάνει χειρουργική επέμβαση, χημειοθεραπεία ή και ακτινοθεραπεία ανάλογα με την περίπτωση.
Σε όλη τηv διάρκεια της ζωής μας, τα υγιή κύτταρα μέσα στο σώμα μας διαιρούνται και αντικαθιστώνται ελεγχόμενα. Ο καρκίνος ξεκινά όταν ένα κύτταρο έχει αλλοιωθεί και αρχίζει να πολλαπλασιάζεται εκτός ελέγχου. Ένας κακοήθης όγκος είναι μία μάζα που αποτελείται από ένα σύμπλεγμα τέτοιων ανώμαλων κυττάρων.
Υπάρχουν καλοήθεις και κακοήθεις όγκοι. Οι καλοήθεις ή μη καρκινικοί όγκοι δεν εξαπλώνονται σε άλλα μέρη του σώματος και δεν δημιουργούν νέους όγκους, δηλαδή μετάσταση. Οι κακοήθεις ή οι καρκινικοί όγκοι «πλήττουν» τα υγιή κύτταρα, παρεμβαίνουν στις λειτουργίες του σώματος και αντλούν θρεπτικά συστατικά από τους ιστούς του σώματος. Ο καρκίνος συνεχίζει να αναπτύσσεται και να εξαπλώνεται κατά συνέχεια με άμεση επέκταση ή μέσω μίας διαδικασίας, όπου τα κακοήθη κύτταρα μετακινούνται μέσω των λεμφικών ή αιμοφόρων αγγείων και τελικά σχηματίζουν νέους όγκους σε άλλα μέρη του σώματος οι οποίοι ονομάζονται μετάσταση.
Ο όρος καρκίνος περιλαμβάνει περισσότερες από 100 μορφές που πλήττουν σχεδόν κάθε μέρος του σώματος και όλες είναι δυνητικά απειλητικές για τη ζωή. Οι κύριοι τύποι της κακοήθειας είναι:
- Το καρκίνωμα
- Το σάρκωμα
- Το μελάνωμα
- Το λέμφωμα
- Η λευχαιμία.
Τα καρκινώματα, είναι οι πιο συχνές διαγνωσθείσες νεοπλασίες και αναπτύσσονται στον θυρεοειδή, παχύ έντερο, δέρμα, μαστό, πάγκρεας, πνεύμονες και άλλα όργανα και αδένες. Τα σαρκώματα εμφανίζονται στα οστά, στους μύς, στο λίπος, στα αιμοφόρα αγγεία, στους χόνδρους ή σε άλλους μαλακούς ή συνδετικούς ιστούς του σώματος και είναι σχετικά σπάνια. Τα μελανώματα είναι καρκίνοι που εμφανίζονται στα κύτταρα που παράγουν την χρωστική ουσία του δέρματος – τα μελανοκύτταρα. Τα λεμφώματα είναι καρκίνοι των λεμφοκυττάρων. Η λευχαιμία είναι νεοπλασία που εμφανίζεται στο αίμα και κατά την πορεία της νόσου, δεν σχηματίζονται συνήθως, συμπαγείς όγκοι.
Ορισμένοι τύποι καρκίνου, όπως εκείνοι του δέρματος, του μαστού, του στόματος, των όρχεων, του προστάτη ή και του ορθού, μπορεί να ανιχνευθούν πριν τα συμπτώματα γίνουν σοβαρά, με την βοήθεια κάποιου έλεγχου. Στα αρχικά στάδια ο καρκίνος όταν διαγιγνώσκεται και θεραπεύεται, έχει τόσο καλό αποτέλεσμα, ώστε πολλές φορές επιτυγχάνεται πλήρης ίαση.
Οι περισσότερες περιπτώσεις καρκίνου ανιχνεύονται και διαγιγνώσκονται μετά την εμφάνιση ενός όγκου ή όταν εμφανίζονται άλλα συμπτώματα. Σε μερικές περιπτώσεις, ο καρκίνος διαγιγνώσκεται τυχαία ως αποτέλεσμα της αξιολόγησης ή θεραπείας άλλων ιατρικών καταστάσεων. Η διάγνωση του καρκίνου ξεκινάει με πλήρες ιατρικό ιστορικό και λεπτομερή φυσική εξέταση. Εργαστηριακές εξετάσεις αίματος, ούρων και κοπράνων μπορούν να ανιχνεύσουν ανωμαλίες που μπορεί να υποδηλώνουν καρκίνο. Όταν υπάρχουν υπόνοιες για όγκο, οι απεικονιστικές εξετάσεις, όπως οι ακτινογραφίες, ή η αξονική τομογραφία (CT), ή η μαγνητική τομογραφία (MRI), οι υπερηχογραφικές εξετάσεις και οι ενδοσκοπικές εξετάσεις, βοηθούν τον γιατρό να προσδιορισθεί η θέση και το μέγεθος του καρκίνου.
Για να επιβεβαιωθεί η διάγνωση των περισσότερων καρκίνων, πρέπει να γίνει η βιοψία, με την οποία, ένα δείγμα από ιστό απομακρύνεται από τον ύποπτο όγκο και μελετάται στο μικροσκόπιο για να ελεγχθεί για καρκινικά κύτταρα. Εάν η διάγνωση είναι θετική, δηλαδή υπάρχει καρκίνος, εκτελούνται άλλες συμπληρωματικές εξετάσεις για την απόκτηση συγκεκριμένων πληροφοριών σχετικά με τον καρκίνο. Αυτή η ουσιαστική φάση της διάγνωσης ονομάζεται σταδιοποίηση και είναι σημαντικό να γίνει η αναγνώριση από τον ιατρό, αν ο καρκίνος έχει εξαπλωθεί από μία περιοχή του σώματος σε μία άλλη. Εάν η διάγνωση για τον καρκίνο είναι αρνητική και τα συμπτώματα επιμένουν, ενδέχεται να χρειαστούν περαιτέρω εξετάσεις.
Ανάλογα με τον τύπο και το στάδιο του καρκίνου, οι θεραπείες για την εξάλειψη του όγκου ή την επιβράδυνση της ανάπτυξης μπορεί να περιλαμβάνουν από χειρουργική επέμβαση ή συνδυασμό της με ακτινοθεραπεία, χημειοθεραπεία, ορμονοθεραπεία ή ανοσοθεραπεία.
Η χειρουργική επέμβαση θα εφαρμοστεί συνήθως στους περισσότερους ασθενείς με καρκίνο. Ο κύριος στόχος είναι η απομάκρυνση όγκων, ιστών ή άλλων περιοχών με καρκινικά κύτταρα, όπως λεμφαδένες. Σε πολλές περιπτώσεις η χειρουργική επέμβαση προσφέρει τις καλύτερες πιθανότητες να θεραπευθούμε από την ασθένεια, ειδικά αν δεν έχει εξαπλωθεί σε άλλα μέρη του σώματος. Επίσης η χειρουργική επέμβαση προσφέρει το πιο γρήγορο αποτέλεσμα συγκριτικά με άλλες μεθόδους θεραπείας.
Μαζί με μια παραδοσιακή επέμβαση, ο χειρουργός μπορεί επίσης να καταπολεμήσει κάποιους τύπους καρκίνου με:
- Χειρουργική με λέιζερ (δέσμες φωτός)
- Ραδιοχειρουργική (ραδιοκύματα), ηλεκτροχειρουργική
- Κρυοχειρουργική (πολύ χαμηλές θερμοκρασίες για την κατάψυξη των καρκινικών κυττάρων). Μετά την χειρουργική επέμβαση ακολουθεί μια περίοδος παρακολούθησης, όπου χορηγούνται αντιβιοτικά, παυσίπονα ή και άλλα φάρμακα και ο ασθενής υποστηρίζεται μέχρι την ανάρρωση.
Η χημειοθεραπεία χρησιμοποιεί φάρμακα για την καταπολέμηση των καρκινικών κυττάρων. Υπάρχουν δυο τρόποι χορήγησης χημειοθεραπείας:
- Παραδοσιακή χημειοθεραπεία όταν τα χημικοθεραπευτικά φάρμακα χορηγούνται μέσω ένεσης στην φλέβα κατά κανόνα, ή πιο σπάνια χορηγούνται στους μύς, κάτω από το δέρμα, ή αλοιφή για την τοποθέτηση επάνω στο δέρμα.
- Χημειοθεραπεία από το στόμα ( per os). Το φάρμακο λαμβάνεται σε μορφή υγρού, δισκίου, η κάψουλας στο σπίτι. ΟΙ ανεπιθύμητες ενέργειες ποικίλλουν από άτομο σε άτομο, ακόμα και όταν υπάρχει ο ίδιος τύπος καρκίνου. Μερικά από τα πιο συνηθισμένα συμπτώματα είναι η κούραση, ο εμετός, η ναυτία, η διάρροια, η απώλεια μαλλιών, στοματικές βλάβες, πόνος, ή περιφερική βλάβη.
Ακτινοθεραπεία έχει σαν αρχή την χρησιμοποίηση σωματιδίων η κυμάτων υψηλής ενέργειας για να καταστρέψει ή να προκαλέσει βλάβη στα καρκινικά κύτταρα, με σκοπό να εμποδίσει την εξάπλωση των καρκινικών κυττάρων. Μπορεί να είναι η μόνη θεραπεία, η να συνδυαστεί με χειρουργική επέμβαση, ή χημειοθεραπεία. Η ίδια η ακτινοθεραπεία δεν είναι οδυνηρή, αλλά στην συνέχεια μπορεί να προκαλέσει κάποιο πόνο, κόπωση και δερματικό εξάνθημα γύρω από τον τόπο που έγινε η ακτινοθεραπεία.
Ανοσοθεραπεία, η οποία ονομάζεται βιολογική θεραπεία και βοηθά το ανοσοποιητικό σύστημα του οργανισμού στην καταπολέμηση του καρκίνου.
Ορμονική θεραπεία, η οποία αντιμετωπίζει τους καρκίνους που παράγουν ορμόνες, όπως ο καρκίνος του μαστού και ο καρκίνος του προστάτη.
Στοχευόμενη θεραπεία ( target therapy ), κατά την οποία τα φάρμακα δρούν εναντίον συγκεκριμένων τμημάτων των καρκινικών κυττάρων για να σταματήσει την ανάπτυξη η την εξάπλωσή τους.
Μεταμόσχευση βλαστικών κυττάρων (stem cell transplant). Χρησιμοποιείται, αρχικά χήμειο ή ακτινοθεραπεία για την καταστροφή όσο περισσότερων καρκινικών κυττάρων και στην συνέχεια γίνεται προσπάθεια αντικατάσταης με υγιή βλαστικά κύτταρα από μυελό των οστών η αίμα.
Φωτοδυναμική θεραπεία. Εισάγεται ένα ειδικό φάρμακο στην κυκλοφορία του αίματος, το οποίο δεσμεύεται από τα καρκινικά κύτταρα και στην συνέχεια χρησιμοποιείται ένας συγκριμένος τύπος φωτός για την καταστροφή των καρκινικών κυττάρων.
Με οποιαδήποτε θεραπεία για τον καρκίνο, εκτός από την χειρουργική θεραπεία, μπορεί να χρειαστεί κάποιο χρονικό διάστημα, για να ξέρουμε πως επηρεάζει την εξελίξη της νόσου. Ο ασθενής πάντα πρέπει να είναι σε επαφή με τον ιατρό του και να τον ενημερώνει όταν δεν αισθάνεται καλά, διότι είναι το πιο σημαντικό μέρος από όλη την ομάδα που καταπολεμά τον καρκίνο.